آشنایی با اسید استیک و کاربردهای آن
اسید استیک (Acetic Acid) یکی از ساده ترین اسیدهای کربوکسیلیک است که با نام هایی اتانوئیک اسید، جوهر انگور یا جوهر سرکه نیز شناخته می شود. اسید استیک یک ماده شیمیایی مهم شیمیایی و صنعتی است که در تولید سرکه و ترشیجان و ساخت بطری های نوشابه پلاستیکی،فیلم عکاسی و پلی وینیل استات برای چسب چوب و همچنین بسیاری از الیاف و پارچه های مصنوعی استفاده می شود.
اسید استیک یک اسید آلی است که به صورت رقیق نشده، اسید گلاسیال نامیده می شود و با طعم ترش خاص و بوی تند کاملا متمایز است.
اسید استیک (CH3COOH) که اسید اتانویک نیز نامیده می شود، مهمترین اسید کربوکسیلیک است. محلول رقیق (تقریباً ۵ درصد در حجم) اسید استیک تولید شده توسط تخمیر و اکسیداسیون کربوهیدرات های طبیعی، سرکه نامیده می شود.
نام «اسید استیک» رایج‌ترین و رسمی‌ترین نامی است که توسط IUPAC برای این ماده بکار می‌رود. این نام از کلمه لاتین acetum، به معنی سرکه، گرفته شده‌است. «اسید اتانوئیک» که به عنوان مترادف آن بکار می‌رود، یک نام سازمان‌یافته‌است که گاهی در معرفی نامگذاری مواد شیمیایی عنوان می‌شود.
«اسید استیک منجمد» یک نام سطحی برای اسید استیک بدون آب است. مثل نام آلمانی Eisessig(که به صورت تحت‌اللفظی به معنای سرکه یخی است)، این نام، از نام کریستال‌هایی برگرفته شده که در دمای اندکی زیر ۷/۱۶ درجه سانتی‌گراد (حدود ۶۲ درجه فارنهایت) شکل می‌گیرند.
رایج‌ترین و رسمی‌ترین نام اختصاری برای اسید استیک AcOH یا HOAc است که در آن Ac مخفف گروه عاملی|گروه استیل است CH۳−C(=O)−؛ در واکنش‌های اسیدی، علامت اختصاری HAc بکار می‌رود که در آن Ac مخفف استات آنیون (CH۳COO−) می‌باشد، هر چند که بسیاری این نامگذاری را گمراه‌کننده می‌دانند. باید توجه داشت که در حالتی دیگر نباید Ac را با مخفف عنصر شیمیایی اکتینیم اشتباه گرفت.
فرمول تجربی اسید استیک CH۲O و فرمول مولکولی آن C۲H۴O۲ است. حالت آخر با هدف نشان دادن بهتر ساختار، به‌صورت CH۳-COOH, CH۳COOH، یا CH۳CO۲H نوشته می‌شود. یونی که در نتیجه حذف پروتون (H+) از اسید استیک به جا می‌ماند «استات» آنیون نام دارد. همچنین نام «استات» به نمکی که حاوی این آنیون یا یک استر اسید استیک باشد اطلاق می‌گردد.
کاربرد اسید استیک
اسید استیک رقیق شده به عنوان سرکه به طور گسترده ای برای تمیز کردن وسایل، لباسشویی، پخت و پز و بسیاری از مصارف خانگی استفاده می شود. کشاورزان معمولاً برای مقابله با رشد باکتریها و قارچها، این اسید را روی سیلوی دام اسپری می کنند.
هر ساله یک میلیون تن اسید استیک تولید می شود که خیلی زیاد است! در حالی که ما معمولاً می دانیم که از اسید استیک در سرکه استفاده می شود این ماده کاربردهای بسیار بیشتری دارد و ترکیب شیمیایی بسیار مهمی است که در بسیاری از فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.
در صنایع غذایی از این اسید به عنوان تنظیم کننده اسیدیته استفاده می شود. گروه استیل، مشتق از اسید استیک، برای بیوشیمی تقریباً تمام اشکال زندگی مورد نیاز است.
واکنش‌های شیمیایی
اسید استیک برای بسیاری از فلزات از جمله آهن، منیزیم و روی خاصیت خورندگی دارد و در واکنش با آنها، گاز هیدروژن و نمک‌های فلزی به نام استاتها تولید می‌کند. با قرار گرفتن آلومینیوم در معرض اکسیژن، یک لایه نازک از اکسید آلومینیوم بر روی سطح آن ایجاد می‌شود که نسبتاً مقاوم است. در نتیجه تانکرهای آلومینیومی در حمل‌ونقل اسید استیک مورد استفاده قرار می‌گیرند. استات‌های فلزی را می‌توان از واکنش اسید استیک با یک باز نیز بدست آورد؛ که نمونه مشهور آن واکنش «جوش شیرین = سرکه» می‌باشد. به جز استات کرومیم ۲، تقریباً کلیه استاتها در آب قابل حل هستند.
دو واکنش آلی اسید استیک
واکنش‌های شیمیایی عادی یک اسد کربوکسیلیک در مورد اسید استیک اتفاق می‌افتد که تشکیل اتانول از طریق کاهش و تشکیل مشتقاتی همچون کلرید استیل از طریق استخلاف هسته‌دوست اسیل، از موارد قابل توجه آن هستند. دیگر مشتقات استخلافی عبارتند از آنیدریدهای استیک؛ این آنیدرید از طریق از دست دادن آب در دو مولکول اسید استیک رخ می‌دهد. به همین ترتیب، استرهای اسید استیک می‌توانند از طریق استری کردن فیشری تشکیل شوند و آمیدها نیز به همین ترتیب بوجود آیند. در صورتی‌که اسید استیک در معرض حرارت بالای ۴۴۰ درجه سانتی‌گراد قرار گیرد، تجزیه شده و از آن دی‌اکسید کربن و متان یا کتن و آب تولید می‌شود.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.